شرح دعای روز بیست وهفتم:

«اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ، وصَیّرْ أموری فیهِ من العُسْرِ الى الیُسْرِ، واقْبَلْ مَعاذیری، وحُطّ عنّی الذّنب والوِزْرِ[1]، یا رؤوفاً بِعبادِهِ الصّالِحین»[2].

خدایا فضیلت شب قدر را در آن روزی ام کن، و كارهايم را از سختی به آسانی بگردان؛ وعذر هایم را بپذیر، و گناهان وبار گران معصيتم را بريز، ای مهربان به بندگان شايسته خويش.

در دعای روز بیست و هفتم تکیه بر پنج محور شده است.

1-      مسئله شب قدر و فضیلت آن

2-      اشاره به فراز و نشیب های زندگی، وحركت از سختی به آسانی

3-      عذر خواهی

4-      درخواست ریزش گناهان

5-      اشاره به مهر و مهربانی خداوند.

در فراز اول دعا این گونه می خوانیم:« اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ» خدایا فضیلت شب قدر را در آن روزی ام کن.

ممكن است به ذهن رسد كه چرا دعاي مربوط به فضيلت شب قدر را در دعاي روز بيست وهفتم مي خوانيم؟

در پاسخ مي گوييم: مرحوم حاج شيخ عباس قمي در مفاتيح الجنان اشاره مي كند در ترتيب دعاهاي روزانه ماه مبارك اختلاف است، و برخی ادعیه مقدم و برخي مؤخر شده است؛ ومرحوم كفعمي نيز آن را - با مختصري تفاوت - دعاي روز بيست ونهم آورده است[3]، با توجه به اين نكته پس وپيش شدن آن مشكلي ايجاد نمي كند، واز اين جهت داراي پيام خاصي نيست، اضافه بر آن مرجع (فيه) به معناي (در آن)، به ماه مبارك رمضان بر مي گردد نه به روز خاص،  بنابر اين معناي دعا اينگونه مي شود كه خدايا، درك فضيلت شب قدر را در ماه رمضان روزي ام كن. به هر جهت مهم آن است که معانی فراز های دعا باز شود.

در تعیین شب قدر اختلاف است؛ بر طبق روايات ما که یکی از سه شب نوزدهم ، بیست و یکم ، بیست و سوم مي باشد، كه احتمال شب بيست ويكم وشب بيست وسوم بيشتر است[4]، اما با توجه به برخي روايات مثل روايت جهني احتمال قوی تر آن است که شب بیست و سوم شب قدر باشد[5]. شاید علت آنکه دقیقا شب قدر را معین نکرده اند آن باشد که از شب های مختلف ماه مبارک رمضان بهره گیریم. البته از برخي اخبار فهميده مي شود كه هر سه شب به نحوي در قدر دخيلند، ولي قرار آخر در شب بيست وسوم است، بدينگونه كه تقدير وقضا در شب نوزدهم، ابرام ومحكم كردن آن در شب بيست ويكم؛ امضاي آن در شب بيست وسوم خواهد بود[6]، پس بايد از هر سه شب بهره جست.

اهل سنت نيز اختلاف دارند، وشبهاي 17، 21،27[7]ويا شب هاي فرد دهه آخر ماه مبارك[8] را مطرح ساخته اند، البته غالبا شب 27 را شب قدر می دانند و به احیاء آن می پردازند؛ در نظر ما نيز شب 27 نیز از شب های با اهمیت ماه مبارک رمضان است که در مفاتیح دعای خاص دارد و غسل آن شب مستحب است. دعایی نیز از امام زین العابدین(عليه السلام) نقل شده است که ایشان در شب 27 مکرر می خواندند، ولي آن را از شب هاي محتمل قدر نمي دانيم.

قدر به معنای اندازه گیری و مقدر کردن است؛ امورات مردم (مثل مرگ وزندگي، خير وشر، طاعت ومعصيت، روزي وفرزند) تا سال آینده مقدر می شود[9]، و دعا این اثر را دارد که مي تواند مقدرات را کم و زیاد، ويا جلو ويا عقب اندازد. بر طبق روايات دعا قضا را عقب می اندازد گرچه به حد ابرام ومحكم كاري رسيده باشد[10]،  والبته اين اثر از عنايت رباني حق سرچشمه دارد.

بنابراین در شب های قدر باید دعا کنیم، و مایوس ونااميد نشویم، و یقین داشته باشیم که به اجابت می رسد، چرا که عنایت خداوند در آن شب ها عنايتي ويژه است.

در سوره قدر مي خوانيم: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ‏  اِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ  تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ  سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»[11]

به نام خداى بخشاينده مهربان ما آن ( قرآن) را در شب قدر نازل كرديم! و تو چه مى‏دانى شب قدر چيست؟! شب قدر بهتر از هزار ماه است (كه در آن قدر نباشد) فرشتگان و روح‏ در آن شب به اذن پروردگارشان براى (تقدير) همه كارها فرود مي آيند. شبى است سرشار از سلامت (و بركت و رحمت) تا طلوع سپيده!

شب قدر شب نازل شدن قرآن كريم است، نازل شدن قرآن به دو گونه تنزيل وانزال بوده است كه با هم فرق دارند، تنزیل نزول تدریجی است، كه آيات قرآن در طي 23 سال نازل شده است، و انزال نزول دفعی است كه همه آن در يك شب نازل شده است؛ در سوره قدر تعبیر به انزال شده است كه ناظر به نزول دفعی قرآن است، كه در آن شب تمام آن بر قلب پاك رسول خدا (صلى الله عليه وآله)، ويا بيت المعمور، ويا از لوح محفوظ به آسمان دنيا نازل گرديد.

روح از ملائکه است اما اسم وی جداگانه آورده شده است چرا که موقعیتي خاص دارد وبرتر از جبرئيل وميكائيل وديگر فرشتگان است. همچنین در این سوره اشاره به یک ظرف قابل شده است كه روح وملائكه بايد بر قلب وي نازل شوند، وآن ظرف پذيرنده عبارت از حجت خداوند در هر دوران است،  ودر این دوران حضرت امام مهدی(عج) است.

ممكن است اشكال شود مگر ملائکه بر غیر پیامبران نیز نازل می شوند؟ پاسخ مي دهيم: آري، مانند آنکه بر مریم دختر عمران نازل شدند و با وی سخن گفتند، وهمان گونه که بر حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) نازل می شدند و با ایشان سخن می گفتند، ولقب محدثه ايشان از اين جهت است. بله اگر نزول به داعي وحي باشد تنها بر پيامبران است، بنابراين اگر آیات وحی را نازل می کردند تنها با پیامبران سخن می گفتند، اما در غير آن، با غیر پیامبران نیز سخن مي گفتند که اشاره شد.

شب قدر تا طلوع فجر ادامه دارد، و روز بیست و سوم از لحاظ اهمیت کمتر از شب بیست و سوم نیست، و ملائکه نازل می شوند و 24 ساعت این نزول پيوسته ادامه دارد تا با گردش کره زمین شب قدر تمام نقاط جهان پایان یابد .

در فراز بعدی دعا می خوانیم:« ِ وصَیّرْ أموری فیهِ من العُسْرِ الى الیُسْرِ» و كارهاي مرا از سختی به آسانی مبدل كن؛

بايد دانست كه تحمل سختيها رمز رشد وترقي است، هیچ کس هميشه زندگی راحت ندارد، مثلا زندگانی پیامبر(صلى الله عليه وآله) از یتیمی آغاز شد، سپس با اذيت وآزار قريش ومحاصره اقتصادی و شکنجه ياران ادامه یافت، و پس از هجرت به مدینه و تحمل غربت گرفتار بيش از 80 جنگ كوچك وبزرگ بود، تا توانست شالوده اولين حکومت اسلامي را پي ريزي كند، وپيام رحمت ومهر سبحاني را به جهانيان برسانند.

بايد دانست كه زندگی همواره بر وفق مراد انسان نیست؛ از خداوند می خواهیم که در سختی هایی که برای رشد ما موثر است کمک کند تا این گردنه را گذرانده وبه روز آسايش رسيم. بنابر این در این فراز از دعا می خوانیم:« ِ وصَیّرْ أموری فیهِ من العُسْرِ الى الیُسْرِ» و كارهايم را از سختی به آسانی بگردان.

در فراز بعدی می خوانیم:« واقْبَلْ مَعاذیری» عذر هایم را بپذیر.

عذرخواهي خیلی اخلاق پسندیده ای است؛ انسان به هر دلیل اشتباه میکند اما اعتراف به کوتاهی و تقصیر احترام به خود وديگران است، عذرخواهی گاهي در برابر حضرت  حق است، كه جبران گذشته اش مي شود، وگاهي برابر خلق است كه بر عزتش می افزاید. عذرخواهي از همه كس خوب است، واز مسئولين خوبتر، در خطاهاي اجرايي وسياسي بايد عذرخواهي مسئولان نهادينه شود، چقدر خوب بود كه دست اندركاران فتنه سیاسی سال 88 پا بر خودخواهي ومنيت خود مي زدند وبا عذرخواهی کردن از مردم ورهبري تا اندازه اي تقصیرات خود را جبران مي كردند.

در فراز چهارم دعا می خوانیم:«وحُطّ عنّی الذّنب والوِزْرِ» و گناهان وبار گران معصيتم را بريز.

وزر بار گناه وگناهان انباشته شده است، که از خداوند می خواهیم كه گناهان و بارهای گناه ما را بریزد، تا با تمام شدن ماه مبارک، با پرونده اي سفید بيرون رويم وحساب از صفر شروع گردد!

در فراز آخر دعا می خوانیم:« یا رؤوفاً بِعبادِهِ الصّالِحین.» ای کسی که به بندگان شايسته اش مهرباني.