• وضعيت تشيع در زمان وقوع حادثه عاشورا چگونه بود؟

وضعيت شيعه و تشيع در زمان واقعه عاشورا را بايد از 2 جهت واقعيت اجتماعي و مباني اعتقادي مورد نگرش قرار داد. اما جهت اول واقعيت اين است كه آن دوره , زمان به كار بستن نهايت خشونت و فشار عليه شيعه است. برخورد با ياوران اميرمؤمنان(ع) كه به خصوص از دوره معاويه آغاز شد تا آنجا شدت گرفت كه شخصيت هاي بزرگي مثل حجر بن عدي و يارانش را در «مرج عذرا» دمشق گردن زدند و به شهادت رساندند. برخورد سخت فيزيكي و حذف ياران اميرمؤمنان علي(ع) به مرور زمان سخت و سخت تر شد تا آنجا كه معاويه، نامه حكومتي صادر كرد كه« اقتلوا علي المظنه» يعني براي اثبات شيعه علي(ع) بودن نياز به اقامه بينه و حجت شرعي نيست بلكه اگر صرفا گمان برديد كه طرف شيعه اوست او را بكشيد. و از طرفي نيز آمار شيعيان راستين بسيار كم بود. گرچه علاقه مندان به اهل بيت(ع)زياد بودند كه نوعا در حد ابراز ارادت بود، اما شيعه واقعي ايستاده پاي ركاب بسيار كم بود.

به لحاظ مباني اعتقادي هم واقع امر اين است كه بسياري از مباني فكري و عقيدتي مكتب تشيع در دوره 2 امام بزرگوار امام باقر و امام صادق عليهماالسلام باز و تبيين شد چون پيش از آن با غصب خلافت و ستم حاكمان اجازه عرضه آن را به جامعه اسلامي ندادند. گرچه افراد انگشت شماري چون جابربن عبدالله انصاري و ميثم تمار و كميل بن زياد نخعي بودند كه حقايق را مستقيم دريافته بودند.